Opis majątku Mroczki z 1923 r.
Opis protokolarny majątku ziemskiego Mroczki w gminie Trzcianne powiecie Białostockim położonego, sporządzony przez Podkomisarza Ziemskiego na powiat Białostocki Adama Puciłowskiego zgodnie z art. 22-32 Rozporządzenia Wykonawczego do ustawy z dnia 6.VII.1920 r. "o organizacji Urzędów Ziemskich" i w myśl par. 5 przepisów wykonawczych do ustawy z dnia 15.VII.1920 r. "O wykonaniu reformy rolnej".
W dniu 17 lipca 1923 r. Podkomisarz Ziemski na powiat Białostocki Adam Puciłowski przybywszy do majątku ziemskiego Mroczki przystąpił do szczegółowego badania stanu tego majątku i sporządzenia poniższego opisu tegoż majątku w obecności współwłaścicieli - sukcesorów po Henryku Hałaburdzie: Maria Szumkowska, Jadwiga Hałaburda, Julia Rozdziewicz, Henryk Hałaburda, Irena Skassa i nabywca praw Stefana Hałaburda - Aleksander Marciszewski.
Świadkowie: Władysław Kramkowski - zamieszkały we wsi Duża Kramkówka, gmina Goniadz, pow. Białostockiego, Bronisław Puchalski zamieszkały we wsi Zubole gminy Trzcianne, Czesław Braczko zamieszkały w majątku Niewiarowo gminy Trzcianne.
- Nazwa majątku potoczna, hipoteczna, administracyjna - Mroczki.
- Majątek oddalony od powiatowego miasta Białystok 55 km (44 km boczną drogą, krócej o 9 km), od stacji kolejowej Mońki 9 km, do stacji pocztowo telegraficznej Trzcianne 4 km, najbliższy punkt zbytu produktów - Trzcianne. W okolicy nie ma fabryki przetworów rolniczych.
- Majątek należy do następujących współwłaścicieli: Maria Szumkowska, Jadwiga Hałaburda, Julia Rozdziewicz, Henryk Hałaburda, Irena Skassa, nabywca prawa po Stefanie Hałaburda - Aleksander Marciszewski.
- Obecni właściciele otrzymali majątek drogą spadku po ś. p. Henryku Hałaburdzie w roku 1911.
- Wyżej wymienieni współwłaściciele majątków ziemskich w całej Rzeczpospolitej prócz majątku Mroczek nie posiadają.
- Ogólny obszar majątku wynosi 927 mórg, w tym ornego około 300 mórg, łąk około 150 mórg, lasu około 350 mórg, nieużytków około 50 mórg, pod ogrodami owocowymi około 12 mórg, pod zabudowaniami około 2 mórg i zarośli około 6 mórg. Teren majątku falisty, spadki umiarkowane. Gleba - przeważnie lekkie szczewki przechodzące miejscami w lotne piaski, nieznaczna część bylic i gruntów piaszczysto - gliniastych.
- Majątek znajduje się w szachownicy z gruntami wsi Mroczki i graniczy od północy z lasami b. folwarku Niewiarowo - rozparcelowanego około 1882 roku i użytkami wsi Wilamówki, od wschodu w części z użytkami wsi Wilamówki, a w części z użytkami wsi Kuleszy - Kosówka, od południa wsi Choinowo i od zachodu z lasami Nadleśnictwa Grajewa, a w części z rozparcelowanymi użytkami b. majątku Nowosiółki.
- Stan kultury średni.
- Żadne melioracje przeprowadzone nie były.
- Inwentarz żywy: koni roboczych 20, źrebaków 5, krów 20, jałowice 15, świń 36, owiec 22, wozów 9, pługów jednoskibowych 10, pługów dwuskibowych 5 bron sprężynowych 2, bron żelaznych 14, kultywatorów i radeł 4, maneży 2, młocarnie 3, sieczkarni 5, wialnie 2, żniwiarek 2, koparek 1, siewnik rzutowy 1, grabie 1. Inwentarz jak żywy tak i martwy dostateczny.
- Wszystkie grunta orne w uprawie - odłogów niema.
- Właściciele prowadzą gospodarstwo osobiście.
- W majątku żadnych zakładów przemysłowych niema.
- W majątku znajdują się następujące budynki:
a) obora i stajnia pod jednym dachem, drewniane, kryte gontem, stan niżej średni,
b) stodoła drewniana, słupy murowane, kryta słomą, stan niżej średni,
c) 2 czworaki drewniane, kryte słomą w stanie niżej średnim,
d) 1 czworak drewniany, kryty gontem w stanie średnim,
e) dom mieszkalny składający się z 12 pokoi, drewniany, kryty gontem, w stanie średnim,
f) chlewki drewnianego trzody, kryte gontem w stanie niżej średnim,
g) spichrz drewniany, kryty gontem w stanie średnim,
h) lodownia murowana,
i) szopa drewniana, kryta słomą, stan niżej średni,
- Majątek posiada na wijem terenie pokłady torfu.
- W majątku zaprowadza się hodowla rasowych koni.
- Majątek obłożony pożyczką w Wileńskim Ziemskim Banku na sumę 6000 rubli. Majątek obłożony pastwiskowym serwitutem na korzyść wsi Mroczki w lesie na przestrzeni 200 mórg.
- Kontyngenty dostarczone, podatki i danina nadzwyczajna opłacone.
- Właściciele zamieszkują stale w majątku, wykształcenia rolniczego nie posiadają, wiedzę rolniczą nabyli z praktyki.
- W majątku znajduje się 12 rodzin ordynarjuszów. W sąsiednich graniczących wsiach z majątkiem stan włościańskiego posiadania przedstawia się prawie że jednostajnie. Na pierwszy plan wysuwa się nieskomasowana wieś Kulesze - Kosówka, ze względu na niedostateczny stan posiadania włościańskiego w pierwszym rzędzie należy uwzględnić przy parcelacji małorolnych tej wsi, których znajduje się 15 gospodarzy. Zamożność ludności tej wsi średnia, zapotrzebowanie ziemi ze strony gospodarzy tej wsi należy spodziewać się dużego. Wieś Chojnowo posiada 3 małorolnych, zamożność ludności tej wsi jest niżej średnia. Wieś Wilamówka jest dostatecznie wyposażona w ziemię za wyjątkiem 2 małorolnych. Zamożność ludności jest dostateczna. Zapotrzebowanie ziemi należy spodziewać się tylko ze strony dwóch małorolnych. Wieś Mroczki posiada grunta w szachownicy z majątkiem Mroczki, małorolnych jest 3 gospodarzy. Gospodarze tej wsi zamożni. Grunta wszystkich wsi graniczących z majątkiem pozostają w szachownicy, są na ogół w słabej kulturze. Brak umiejętności w racjonalnym wykorzystaniu poszczególnych użytków rolnych jest powszechnym zjawiskiem. Sami włościanie wobec braku wiedzy fachowej nie potrafią podnieść swe gospodarstwa do należytego poziomu.
- Część majątku, która podlega parcelacji wzięła być użyta na powiększenie gospodarstw małorolnych i karłowatych sąsiednich wsi.
- Ze względu na znaczną wartość użytkową całości ośrodka majątku Mroczki z budynkami ogrodem warzywnym i sadzawkami należy zostawić ośrodek o przestrzeni 180 ha, pozostawiając takowy obecnym współwłaścicielom.
- Majątek podlega przymusowemu wykupowi, pozostawiając współwłaścicielom 180 ha użytków rolnych, 350 mórg lasu, 50 mórg nieużytków jako deputaty dla służby. 70 mórg należy zarezerwować jako ekwiwalent włościanom wsi Mroczki za zrzeczenie się praw serwitutowych.
Badanie i opis majątku rozpoczęte i zakończone 17 lipca 1922 r. Podpisano Komisarz Ziemski Adam Puciłowski. Podpisy złożyli także świadkowie, oraz współwłaściciele majątku.
Arkadiusz Studniarek
|
