Białogrądy - zbiorowa mogiła około 200 żołnierzy armii rosyjskiej

Przy drodze Osowiec - Grajewo nieopodal wsi Białogrądy (gm. Grajewo) znajduje się zbiorowa mogiła około 200 żołnierzy armii rosyjskiej poległych w wyniku ataku gazowego na Twierdzę Osowiec 6 sierpnia 1915 r. Mogiła położona jest w lesie w odległości 35 m na północny wschód od drogi krajowej.

W I wojnie światowej garnizon twierdzy Osowiec prowadził walki obronne od 20 września 1914 r., odpierając szturm jednej niemieckiej dywizji piechoty wspartej 8 bateriami oblężniczymi (60 dział kalibru 150 mm i 210 mm). W późniejszym okresie 30 stycznia - 8 sierpnia 1915 twierdzę bezskutecznie oblegał niemiecki korpus w składzie 40 batalionów piechoty, wsparty ogniem 17 baterii oblężniczych (68 dział, w tym 4 moździerze 420 mm, 16 kalibru 350 mm, 16 dział kalibru 210 mm, 20 dział kalibru 150 mm i 12 dział kalibru 107 mm). Jednak przez kilka miesięcy wojska niemieckie nie osiągnęły swojego celu ostrzałem artyleryjskim i szturmami piechoty.

Ostatecznie do zdobycia twierdzy Niemcy zdecydowali się na użycie gazów bojowych (30 baterii miotaczy gazu). Rankiem 6 sierpnia 1915 r. pod Osowcem armia pruska użyła gazów bojowych - gazowych związków chloru i bromu. Chmura gazu po pokonaniu 10 km osiągnęła szerokość 8 km i wysokość 10 -15 m. Wojska rosyjskie w tym czasie nie miały na wyposażeniu masek przeciwgazowych, w wyniku użycia gazów Rosjanie ponieśli olbrzymie straty.

Twierdza została ewakuowana dopiero na rozkaz dowództwa rosyjskiego 23 sierpnia 1915 r. w związku z ogólną sytuacją na froncie. Przed ewakuacją wojska rosyjskie zdołały zniszczyć część budowli (prawie w całości fort II Zarzeczny).

Mogiła jest założona została na planie prostokąta o wymiarach podstawy kopca: 12,5 m x 6 m. Nasyp ziemny kopca wznosi się ponad powierzchnię otaczającego terenu na około 1.8 m. W centralnej części kopca znajduje się czerwony, drewniany krzyż prawosławny, ustawiony tu przed kilkoma laty. Wypisana na nim czarną farbą inskrypcja brzmi: "ROSJANIE 1915 r. - ZGNELI OD GAZU" Krzyż ten jest świadectwem przetrwania wśród mieszkańców pamięci o tragicznym wydarzeniu, jakim był atak gazowy dokonany na Twierdzę Osowiec przez wojska niemieckie i o ofiarach tego ataku pogrzebanych w mogile pod Białogrądami. Przemierzając drogę Osowiec - Grajewo warto się na chwilę zatrzymać i zobaczyć miejsce gdzie leży 200 praktycznie bezimiennych żołnierzy.

2006 © e-Monki.pl & A. Studniarek