|
Folwark Starowola Na północny zachód od Jasionówki, na skraju dóbr znajdował się folwark Starowola (Stara Wola). Ogród dworski powstał w XVI w. W XVII w. powstaje kompozycja kwaterowa, a w połowie XIX w. ogród zostaje przebudowany w duchu eklektycznym. Córka Piotra Chwalczewskiego wyszła za mąż za Łukasza Kurzenieckiego. W 1562 r. doszło do porozumienia pomiędzy Chwalczewskim i Kurzenieckim odnośnie posagu i wtedy to Stara Wola została przyłączona do majątku Kurzenieckich. W latach 1580 - 1581 majątek wchodzi w skład dóbr jasionowskich Jerzego Kurzenieckiego. W 1638 r. jako właścicielka dóbr wzmiankowana jest Florianowa Komorowska. Rejestr pogłównego 1663 r. przedstawiał skomplikowaną strukturę własności. Jedną ze wsi w majętności i parafii jasionowskiej nazywano Starowola. W parafii kalinowskiej spotykamy dwukrotnie takąż nazwę. Raz oznacza własność podkomorzego ziemi bielskiej Józefa Karpia. Należało do niego 73 poddanych (34 mężczyzn i 39 kobiet). Drugi raz wspomniano Jana Litawora Chreptowicza wojewodzica nowogrózkiego. Opłacił on ze Starowoli pogłówne od 5 mężczyzn i 8 kobiet. W 1728 r. Wiktoryn Kuczyński nabył od Jakuba Grajewskiego dobra ziemskie Jasionówkę. W ich skład wchodziły w części miejscowości położone na terenie współczesnej nam gminy Jaświły - Starowola i Krzywa. Ostateczne rozliczenie należności pomiędzy sprzedającym a nabywcą, nastąpiło w Drohiczynie 9 XII 1728 r. Folwark w Starowoli obciążony był sumami należnymi niejakiej pani Sasuliczowej. Wiktoryn Kuczyński 13 VI 1729 r. spłacił należną jej kwotę 4.100 florenów. Transakcji dokonano przed Urzędem Grodzkim w Brańsku. Nowy właściciel zanotował w swym pamiętniku charakterystyczną ocenę nabytych dóbr ziemskich: "Po tych transakcjach wszedłem w posesję Jesionówki, Słomianki i Starejwoli, wielce pustych"". Rozpoczął aktywną gospodarkę w swych dobrach. W pamiętniku wspomina o przebudowie rezydencji w samej Jasionówce, gdzie wybudował w Rynku zajazd oraz łaźnię, wyremontował staw, wybudował tartak w Chobotkach, poddanym chłopom rozdawał woły, by mogli swym sprzężajem uprawiać ziemie własne i folwarczne. W 1733 r. dokonał testamentowego podziału posiadanego majątku pomiędzy swych 4 synów. Zmarł w 1737 r. Nowym właścicielem dóbr jasionowskich oraz folwarku i wsi Starowola został syn Wiktoryna Kuczyńskiego, Kazimierz Kuczyński (1707 - 1776). Ten ożeniony był z Anną Narzymską. Po jego śmierci wyszła ona powtórnie za mąż za Zaleskiego, podkomorzego nurskiego. W 1784 r. folwark funkcjonuje jako dobra jasionowskie i kalinowskie Kuczyńskich. W 1886 r. dobrami zarządza hr. Miączyńska Jadwiga. Na przełomie XIX i XX w. majątkiem zarządzają: Albert, Wojciech i Michał Miączyńscy, Wanda z Miączyńskich Dokerska oraz Felicja Ludwika Miączyńska. W 1910 r. wzmiankowany jest pan Korotkiewicz, a od tego roku do 1933 prawowitym właścicielem jest Józef Bilmin. Po nim schedę przejęli Wiktoria, Janina i Wacław Bilminowie. W 1930 r. Józef Bilmin wymieniany jest jako właściciel majątku Starowola, którego powierzchnia wynosiła 250 ha. 24 lipca 1933 r. został sporządzony akt rejentalny przez notariusza Stanisława Jankowskiego, dotyczący podziału majątku Starowola między czterech spadkobierców Józefa Bilmina. W wyniku podziału Antoni Bilmin otrzymał 50,730 ha, Wacław Bilmin 51,676 ha, Wiktoria Bilmin 50,764 ha i Janina Bilmin 51,755 ha. Pomiary były sporządzone w 1927 r. przez mierniczego przysięgłego H. Zasztówtta. Według postanowienia Wojewody Białostockiego z dnia 2 listopada 1948 r., majątek Starowola nie podlegał przejęciu na cele reformy rolnej z tego względu, że obszar użytków rolnych w każdym z gospodarstw nie przekraczał norm przewidzianych w obowiązujących przepisach. 21 listopada 1949 r. Urząd Wojewódzki Białostocki (po otrzymanym donosie) zwraca się w poufnym piśmie do Starostwa Powiatowego w Białymstoku o ponowne zbadanie sprawy majątku w Starowoli, gdyż według informacji ziemię użytkuje tylko dwóch spadkobierców, co podpada pod działanie dekretu PKWN z 06.09.1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. UW otrzymał wiadomość, że majątek Starowola aczkolwiek został podzielony przed 1939 r. pomiędzy spadkobierców to obecnie jest faktycznie w posiadaniu 2 - ch użytkowników i tym samym podpada pod działanie dekretu z dn. 06.09.1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. W związku z tym UW poleca niezwłocznie zjechać na grunta i przeprowadzić dochodzenie w tej sprawie i w przypadku stwierdzenia tych okoliczności przejąć majątek w całości na cele reformy rolnej. Sprawę nakazu traktować jako pilną. Podpisał Dyrektor Działu Rolnictwa Referatu Rolnego J. Popko. Już dwa dni później przygotowany był protokół zdawczo - odbiorczy przejęcia majątku w Starowoli. Organem zdającym było Starostwo Powiatowe w Białymstoku Referat Rolnictwa i Reform Rolnych, a organem przyjmującym Dyrektor Zespołu PGR Knyszyn działający na podstawie ustnego polecenia Z O PGR w Białymstoku. Protokół został spisany w obecności wójta gminy Kalinówka ob. Władysława Chojnowskiego i sołtysa wsi Starowola, ob. Antoniego Mitroszewskiego. W dniu 23.11.1949 r. komisarz Ziemski Starostwa Powiatowego w Białymstoku przybył z przedstawicielem Komitetu Powiatowego PZPR Wacławem Ponińskim do majątku Starowola gmina Kalinówka i w obecności wójta Władysława Chojnowskiego przeprowadził dochodzenie w sprawie majątku Starowola i ustalił co następuje: Majątek Starowola obejmuje obszar ok. 204. 9852 ha, w tym użytków rolnych: grunty orne ok. 138 ha, łąki ok. 8 ha, pastwiska ok. 39 ha, sady ok. 2 ha, ogrody warzywne ok. 1 ha, lasy ok. 15. 56 ha, wody ok. 0. 3662 ha i należy do współwłaścicieli: Antoniny Bilmin, Wacława Bilmin, Wiktorii Bilmin (Ślusarczyk), Janiny Bilmin (Homan), którzy przed 1 września 1939 r. dokonali podziału na gruncie w/w nieruchomości, jednak z zabudowań mieszkalnych i gospodarczych korzystają wspólnie. Obecni gospodarze użytkują i są na miejscu p. Wacław Bilmin i jego matka Antonina, której część gospodarstwa przypadający z podziału użytkują: Stanisław Karwacki ok. 5 ha, Antoni Paszko ok. 2 ha, Antoni Jarmoszko ok. 1.25 ha, Franciszek Kazimierko ok. 3 ha, Mikołaj Lipiszko ok. 2 ha, Wiktor Pogonowski 1 ha, oraz syn Wacław ok. 36 ha. Wiktoria Bilmin (Ślusarczyk) ze swej części 5 ha wydzierżawiła Jarosławowi Mieroszewskiemu, natomiast Janina Bilmin (Homan) na miejscu nie gospodaruje, 6 ha gruntów wydzierżawiła Franciszkowi Kakareko i 1.5 ha Wiktorowi Pogonowskiemu. Protokół podpisali: Karol Chojnacki, Wacław Poniński, Władysław Chojnowski i Antoni Mitroszewski. Odręczny protokół przejęcia majątku Starowola już 23 listopada 1949 r. jako jego właścicielka podpisała Wiktoria Ślusarczyk z Bilminów. W momencie przejmowania majątku przez władze w jego skład wchodziło: 2 drewniane domy mieszkalne, 1 stodoła drewniana, 3 obory z kamienia, 1 obora z drzewa, spichrz z kamienia, 1 szopa z drzewa, kurnik, drwalka i 2 piwnice. W tym czasie w majątku pracowali: Paweł Sobotko starszy fornal, Emil Jarmoszko starszy fornal, Janina Arciszewska pomoc domowa i Antoni Jarmoszko pastuch. 25 listopada 1949 r. sporządzony został protokół zdawczo - odbiorczy przejęcia majątku Starowola. Przedstawicielem strony przejmującej był dyrektor Zespołu Knyszyn Wiktor Czerwacz, natomiast stroną zdającą Starostwo Powiatowe Białostockie Referat Rolnictwa i Reform Rolnych, w którego imieniu działał Zygmunt Grabarek. Według protokołu wykaz inwentarza żywego przedstawiał się następująco: konie 5, źrebaki 2, krowy 4, jałówki 3, cielaki 1, owce 6, barany 1, jagnięta 3, świnie 12, kury 31, gęsi 11. Jeśli zaś chodzi o zabudowania to w spisie znalazły się:
Kompozycja zachowała się śladowo. Z dawnego obejścia pozostał drewniany dworek, dwie obory, dwie piwnice, sadzawka oraz szpaler śliw, kasztanowców, lip i klonów. Arkadiusz Studniarek |
|
2006 © e-Monki.pl & A. Studniarek |