Kościół i cmentarz rzymskokatolicki w Downarach

Pomysł budowy kościoła p.w. Matki Boskiej Anielskiej w Downarach pojawił się w latach 20 -tych w głowie księdza wywodzącego się z Downar Ksawerego Klimaszewskiego.

"Ks. Franciszek Ksawery Klimaszewski" urodził się 20 kwietnia 1875 w Downarach. Ukończył seminarium duchowne w Saratowie, a następnie kontynuował studia teologiczne Rzymie. Po zakończeniu studiów otrzymał tytuł magistra teologii i egzaminatora prosynodalnego, powrócił do Saratowa i został kanonikiem. W latach 1913-1917 przebywał w Sankt Petersburgu, gdzie pełnił funkcję członka Rzymsko-Katolickiego Kolegium Kościelnego, pracował tam również jako katecheta. W 1917 r. powrócił do Saratowa, rok później biskup ordynariusz Diecezji Tyraspolskiej ks. Josef Alois Kessler opuszczając Saratów przed nacierającą armią bolszewicką mianował ks. Klimaszewskiego wikariuszem generalnym północno-wschodniej części diecezji Tyraspolskiej. W latach 1919-1920 był wielokrotnie przesłuchiwany i więziony przez "Czeka". Po prowokacji bolszewickiej posądzony o posiadanie broni został uwięziony w Moskwie, ale z braku dowodów został zwolniony z aresztu. Unikając prześladowców ukrywał się w wioskach w okolicy Saratowa i katechizował miejscowe dzieci. W 1921 r. powrócił do Polski. Inicjator budowy kościoła i powstania Parafia Matki Boskiej Anielskiej w Downarach. W latach 1921-1934 mieszkał w Łodzi, gdzie pracował jako katecheta. W 1935 przeszedł w stan spoczynku i przeprowadził się do Warszawy, gdzie w miejscowej archidiecezji pracował jako sędzia prosynodalny w arcybiskupim sądzie metropolitalnym. Tam zastała go śmierć w 1939 r.

W miejscu obecnego kościoła znajdowało się rosyjskie kasyno wojskowe, które po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zostało przez polskie władze przekazane miejscowym wiernym. Parafię erygował biskup wileński Jerzy Matulewicz 5 VI 1925 r. Wydzielono ją z parafii Goniądz i Trzcianne. Parafia powstała z podziału parafii św. Agnieszki w Goniądzu, z której wydzielono wsie; Downary, Downary-Plac, Kramkówka Duża, Kramkówka Mała, Olszowa Droga, Osowiec-Twierdza, Owieczki, Rybaki, Uścianek i Żodzie. Natomiast w roku 1927 z parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Trzciannem wydzielono wsie; Kiślaki, Kulesze, oraz Wilamówkę. Nowo powstała parafia liczyła 2.568 mieszkańców i należała do dekanatu knyszynskiego, położonego w archidiecezji wileńskiej. W dniu 5 października 1930 r. świątynia została konsekrowana przez abp Romualda Jałbrzykowskiego metropolitę wileńskiego. Ks. Cyganek w swojej kronice wspominał tak: Kościół ma tytuł Najświętszej Maryi Panny od Aniołów i jest w dniu 5.X.!930 r. przez abpa R. Jałbrzykowskiego konsekrowany. Parafia liczy do 2900 dusz.

Pierwszym proboszczem został ks. Jan Kucharski. Prace adaptacyjne trwały w latach 1926 - 1930. Wierni sami rozpoczęli przebudowę, dobudowując prezbiterium i zakrystię. Zaczęto też budowę wieży. Przybyły w 1927 r. proboszcz, ks. Benedykt Borkowski, zamówił projekt u inż. Pawlika z Białegostoku i dalsze prace kontynuowano według tego planu. Ukończono wieżę, dobudowano dwie boczne nawy, drugą zakrystię i wszystko pokryto nowym sklepieniem. Budulec - cegła i inne materiały pochodziły z rozbiórki miejscowych budynków wojskowych.

W latach 1927-1928|28 została zbudowana plebania w stylu dworkowym, wg projektu Stanisława Piotrowskiego o wymiarach 21x10x4 m, która posiadała 15 drzwi, 19 okien i 5 pieców. Aktualnie obiekt zabytkowy odrestaurowany w roku 1991, wykorzystywany obecnie przez młodzież oazową.

Na terenie parafii Downary w twierdzy Osowiec był kościółek drewniany służący stacjonującym tam żołnierzom i rodzinom oficerskim. Msze odprawiał tam ksiądz z Downar lub prefekt z Goniądza, który był jednocześnie kapelanem jednostki.

W 1944 r. świątynia została całkowicie zniszczona. Bardzo dużo zawdzięczają też parafianie księdzu Henrykowi Sobolewskiemu, który w czasie wycofywania się Niemców uratował kościół przed zburzeniem.

Proboszcz ks. Jan Szklanko oraz parafianie w roku 1982 podjęli decyzję o budowie nowej plebani, która została zbudowana w latach 1983 - 1986. 15 października 1994 r. biskup polowy WP gen. dywizji Sławoj Leszek Głódź powierzył proboszczowi Parafii MB Anielskiej w Downarach ks. Janowi Szklanko pełnienie obowiązków kapelana garnizonu w Osowcu-Twierdzy.

Zespół kościoła parafialnego ("jako kościół murowany 1926-1930 i plebania murowana 1927-1928") pw. Matki Boskiej Anielskiej został wpisany do rejestru zabytków w dniu 19 grudnia 2000 pod numerem A-16.

Administratorzy parafii: Ks. Henryk Sobolewski 1939 - 1959, ks. Zygmunt Piskor 1960 - 1973, ks. Jan Karaczewski 1973 - 1976, ks. Józef Łoś 1976 - 1982, ks. Jan Szklanko 1982 r. (obecny proboszcz)

Cmentarz grzebalny w Downarach został założony i poświęcony w 1925 r. Znajduje się on w odległości 250 metrów od kościoła. Zajmuje powierzchnię około 4 ha.

Cmentarz ma charakter nieregularny z dwoma krzyżującymi się głównymi alejami. Porośnięty jest drzewami (sosny) i krzewami. Na cmentarzu przeważają bezstylowe nagrobki betonowe lub kamienne z okresu międzywojennego, oraz nagrobki zwieńczone żelaznym lub żeliwnym krzyżem.

Opracował Arkadiusz Studniarek

© e-monki.pl & A. Studniarek